Jurjen van der Kooi en Douwe Kootstra – De wiete poes en oare ûnfoege folksferhalen (2017)
Dit is een mooi uitgegeven klein boekje met Friese volksverhalen die op de een of andere manier met seks te maken hebben en volgens de samenstellers in andere publicaties ontbreken. De verhalen zijn uitgekozen door Jurjen van der Kooi, een vooraanstaand wetenschapper op het gebied van volksverhalen, en bewerkt door rasverteller Douwe Kootstra.
In een nawoord vertelt Jurjen van der Kooi hoe hij aan deze volksverhalen gekomen is. Het is een wat flauwe geschiedenis die zelf aan een volksverhaal doet denken: een oom van hem had een trommeltje met papieren van een oude notaris gekregen en daar zaten deze verhalen bij. De notaris zou deze verhalen genoteerd hebben omdat Friese verzamelaars van volksverhalen als Ype Poortinga en Dam Jaarsma deze ‘schunnige’ verhalen niet hadden willen opnemen in hun verzamelingen. Het is een wat wonderlijk verhaal, vooral ook omdat in ieder geval een deel van deze verhalen via Jaarsma wel degelijk terechtgekomen is in de databank van volksverhalen van het Meertens Instituut, meestal in wat beknoptere of iets andere vorm.
Maar goed, dit is een leesboekje en geen wetenschappelijke uitgave. Blijkbaar had Van der Kooi er plezier in om deze meer en minder bekende ‘scabreuze’ Friese verhalen nu op deze manier te publiceren. Overigens valt het schunnige karakter van deze verhalen wel mee (of tegen, net wat je zoekt), zeker in de gekozen beschrijvingen die ondanks de bewerking van Kootstra toch wat oubollig aandoet. Het zijn trouwens lang niet allemaal specifiek Friese verhalen, want een flink aantal komt ook in het Nederlands en in andere talen en dialecten voor. Een voorbeeld daarvan is het verhaal waarin een boerenknecht er via een slimmigheidje in slaagt om met de twee boerendochters (variant: twee meiden, ook wel de boerin en de meid) seks te hebben.
Boeren, met een knecht of een vrouw of een meid, zijn sterk vertegenwoordigd in deze verhalen en meestal is het dan de knecht of de boerin of meid die de boer op een of andere manier te slim af is. Ook onervaren jongens en meisjes of pas getrouwde stelletjes waarvan er minstens eentje niet weet hoe het moet, komen nogal eens voor in deze volksverhalen, naast dominees of pastoors die een scheve schaats rijden. Veel verhalen doen ook denken aan soms wat breed uitgesponnen flauwe mopjes, zoals het verhaal van de arme, oude vrouw die bezoek krijgt van een fee. Ze mag drie wensen doen. En zo wordt ze rijk, weer jong en haar oude kater verandert in een knappe jongeman die tegen haar zegt: ’Wel jammer dat je me hebt laten castreren’.
Het boekje ziet er mooi uit, op klein formaat gedrukt en verfraaid met ‘seksfoto’s’ van zo’n honderd jaar oud, die op een soort artistieke wijze behoorlijk verhuld worden weergegeven. De verhalen vallen dan wel een beetje tegen, al is het ook nog wel voor te stellen dat ze het nog wel aardig doen als iemand ze in de kroeg nog wat smeuïger vertelt.